Kayıtlar ve lisans programlarına talep azaldı

Prof. Dr. Oğuz ESEN
İzmir Ekonomi Üniversitesi

Üniversitelere lisans ve önlisans düzeyinde kayıt yaptıran öğrenci sayısı 2022 yılında 120 bin azalmıştır. ÖSYM yerleştirme sayılarında gözlemlediğimiz bu daralma, ek yerleştirme ve uluslararası öğrenci kayıtlarına rağmen değişmemiştir. Yükseköğrenime ilişkin gelişmeleri iki veri setinden izlemek mümkündür: Birincisi, ÖSYM’nin yükseköğrenime geçiş istatistikleridir. Burada YKS sınavına başvurular ve yerleştirmelere ilişkin ayrıntılı veriler yer alır. İkincisi YÖK’ün derlediği yükseköğrenim istatistikleridir ve her yükseköğrenim derecesinde yeni kayıtlar ve toplam öğrenci sayıları yer alır. YÖK, 2022’ye ait verileri Nisan ayının son gününde yayınladı.

KAYITLAR ARTMADI

Son YKS sınavına başvurular artmış olmasına rağmen yerleştirmelerin azaldığını ÖSYM verilerinde görmüştük. YÖK’ün verileri ile bu yerleştirmelerin kayda dönüşmediği, iki kez yapılan ek yerleştirmeye ve YKS dışında üniversitelere kayıt yaptıran uluslararası öğrencilere rağmen bir önceki yıla göre kayıtların artmadığı anlaşılmaktadır.

Öncelikle yüz yüze öğrenimdeki duruma bakalım. Kayıtlar 22 bin azalmıştır. Bu azalma devlet üniversitelerindeki daralmadan kaynaklanmaktadır. Devlet üniversitelerine lisans kayıtları bir önceki yıla göre, 40 bin daha az olmuştur. Böylece devlet üniversiteleri lisans yeni kayıt sayısı 2016 yılı düzeyine gerilemiştir. Önlisans kayıtları ise artmaya devam etmiştir.

Vakıf üniversitelerinde, artış eğilimi bu yılda devam etmiş, kayıtlar 8 bin artmıştır. Bunun 5 bini lisans, 3 bini önlisans kaynaklıdır. Yüz yüze lisansa yeni kayıt yaptıran öğrenciler içinde vakıf üniversitelerinin payı yüzde 20’yi aşmıştır. Lisans programlarında artık her yeni 5 öğrenciden biri vakıf üniversitelerine kayıt yaptırmaktadır.

Gelelim Türkiye yükseköğrenimdeki payı yaklaşık yüzde 45 olan açık ve uzaktan öğrenime. İki tespit yapılabilir: Birincisi, 2022’de bir önceki yıla göre lisans ve önlisans birlikte 100 binlik azalma olduğu, ikincisi ise, lisans programlarına talep azalırken ağırlığın önlisans programlarına kaymış olmasıdır.

ÜÇ ALANDA ARTIŞ

Son olarak bilgi alanlarına göre durumun ne olduğuna bakalım: Lisans programları uluslararası standartlara uygun bir biçimde 10 ana başlıkta toplanmaktadır. Genel olarak lisans programlarına talepteki düşüş yüzde 12 olmuştur. Hem yüz yüze hem de açık ve uzaktan öğrenim düşüş içinde olduğundan tüm programlar bu azalmadan nasibini almıştır.

Üç alanda artış vardır: Eğitim, hukuk ve mühendislik-mimarlık. Ancak en dikkate değer artış eğitimde olmuş, eğitimde kayıtlar bir yıl öncesine göre yüzde 10, hukukta yüzde 7,5 mühendislikte ise yüzde 1,4 artmıştır. Bu üç alan dışında diğerlerinde kayıtlar azalmıştır. En büyük daralma hizmetlerde (yüzde 33) olurken, sosyal bilimler ve gazetecilik (yüzde 28), işletme ve yönetim bilimleri (yüzde 17), tarım, ormancılık, balıkçılık (yüzde 18), sağlık ve beşeri bilimler(yüzde 13), beşeri bilimler ve sanat (yüzde 10) ve doğa bilimleri, matematik ve istatistik (yüzde 10) azalmıştır.

İYİLEŞTİRME ŞART

Ancak bu sayıların içinde açık ve uzaktan öğrenim programları olduğu ve bu programların ağırlıklı olarak sosyal bilimler, beşeri bilimler vb. alanlarda yoğunlaştığı dikkate alınmalıdır. Son dönemde yükseköğrenim talebindeki artışa karşın, yerleştirme ve kayıtlardaki daralma şunu işaret etmektedir: Genişleme durmuştur ve yeni bir genişleme yaratmanın yolu öğrenim kalitesinin yükseltilmesinden ve mezunlarının durumunun iyileştirilmesinden geçmektedir.

Birgün